Fake newsy, boty i trolle – jak je rozpoznać i chronić się przed dezinformacją?
Aktualizacja: 8.03.2022
Kilka dni temu wszyscy staliśmy się świadkami nowej, okrutnej rzeczywistości. Jednak obecna wojna w Ukrainie nie rozgrywa się tylko za wschodnią granicą Polski. Prężnie toczy się też w Internecie siejąc strach i panikę wywołaną fałszywymi informacjami i szkodliwą propagandą.
Zajmując się zawodowo monitorowaniem treści online nie mogliśmy przejść wobec tego obojętnie. Z fake news’ami i dezinformacją spotykamy się na co dzień moniotorując projekty dla naszych Klientów, a obecna sytuacja w Ukrainie nie jest wyjątkiem od tej reguły.
Całym sercem wspieramy naszych wschodnich sąsiadów, a posiadając w swoim arsenale narzędzie do monitoringu mediów czujemy się wręcz w obowiązku edukowania na temat dezinformacji i rozpoznawania fake newsów, jakie w ostatnim czasie krążą po sieci.
Dlatego chcieliśmy jeszcze mocniej nakreślić problem dezinformacji i przypomnieć sposoby, które pozwolą rozpoznawać potencjalne fałszywe informacje i zapobiegać ich dalszemu rozprzestrzenianiu.
Panika napędzana dezinformacją
Celem fake news’ów jest wprowadzanie w błąd, budzenie kontrowersji i szokowanie. To wystarczy, aby wzbudzić panikę i chaos.
Największą wadą fake newsów (oprócz tego, że są nieprawdziwe) jest ich niepozorność. Niepozorność ta kryje się w formie, jaką przybierają i miejscach, w których się pojawiają – niektóre fake newsy przedstawiają półprawdę, inne są pozbawione kontekstu lub są całkowicie nieprawdziwe, propagandowe.
Z kolei łatwość opiniowania w Internecie doprowadziła do tego, że fake newsy pojawiają się dosłownie wszędzie – w artykułach, mediach społecznościowych i na forach. To wszystko sprawia, że na pierwszy rzut oka trudno je rozpoznawać.
Ale to nie oznacza, że są całkowicie niewykrywalne i nic nie można z tym zrobić! Można i to całkiem dużo.
Przykład 1.
Najlepszym przykładem (skutecznej) walki z dezinformacją może być chociażby jeden z ostatnich materiałów BBC. O ile serwis ten uchodzi za wiarygodne źródło, tak praktyka pokazała, że informacje wyrwane z kontekstu mogą mieć ogromną siłę rażenia. Szczególnie w medium o tak dużym autorytecie.
Początkowo materiał wskazywał na rasistowskie działania polskich służb granicznych względem niebiałych uchodźców opuszczających Ukrainę. Artykuł został opublikowany bez większej refleksji na temat problemu, który opisuje i wykreował wrażenie ogromnej skali rasizmu na granicy ze strony Polaków.
Wzmianka o materiale została w porę wyłapana w monitoringu, a problem niesprawiedliwego materiału został poruszony w social mediach.
Wsparcie społeczności, determinacja i chęć walki z tą dezinformacją spowodawały, że news został… sprostowany! BBC usunęło poprzedni klip i wstawiło nowy, zgodny ze stanem faktycznym sytuacji na granicy, w którym główny bohater kończy swoją wypowiedź słowami: “(…) po przekroczeniu granicy Polacy byli mili, dali nam jedzenie i rozmawiali z nami”.
Cały materiał dostępny na Twitterze:
Jak walczyć z fake newsami?
Przykładów dezinformacji, takich jak wyżej, jest mnóstwo. Oczywiście, nie uchronimy się przed ich powstawaniem, ale możemy przyczynić się do zatrzymania ich rozprzestrzeniania.
Nie szerz, blokuj!
To, co możemy zrobić w tej sytuacji to zgłaszanie profili, które rozpowszechniają nieprawdziwe informacje.
Posiadając w zanadrzu własne narzędzie do wyłapywania wzmianek internetowych, postanowiliśmy działać i dorzucić swoją cegiełkę do tego procesu. W tym celu uruchomiliśmy specjalny profil Demaskujemy dezinformację, który służy wyłapywaniu i zgłaszaniu propagandowych botów i trolli internetowych masowo szerzących fake newsy.
Na bieżąco monitorujemy, wyłapujemy i zgłaszamy fałszywe profile, które są następnie blokowane na platformie. Dzięki ogromnej mobilizacji zaangażowanej w ten projekt społeczności udało się realnie ograniczyć wpływ setek propagandowych botów.
Inne profile, które podobnie jak my walczą z dezinformacją i fake newsami:
– #WłączWeryfikację
– Fakenews.pl
Jak radzić sobie z fake newsami?
Fałszywe informacje nie rozchodzą się same. Udostępniają je ludzie. Właśnie dlatego tak ważne jest, aby zwracać szczególną uwagę na treści, które podajemy dalej, bo mogą mieć ogromny wpływ na innych.
Jak zatrzymać rozporzechnianie zmanipulowanych treści?
Przede wszystkim przed dalszym udostępnianiem warto sprawdzać ich autentyczność i demaskować je, jeśli zostały już rozpowszechnione przez inne źródła. Oddzielenie treści prawdziwych od tych zmanipulowanych to cenna umiejętność, szczególnie w sferze cyfrowej, w której dosłownie jesteśmy zalewani informacjami.
Oto kilka zasad ułatwiających identyfikację fake newsów. Wierzymy, że znajomość tych reguł pozwoli chronić się przed dezinformacją i zapobiegać jej eksalacji:
1. Postaraj się wyjść ze swojej “bańki informacyjnej”
Możliwości technologii internetowych doprowadziły dziś do sytuacji, w której otrzymujemy treści w pełni do nas dopasowane. Ślad internetowy, jaki po sobie zostawiamy sprawia, że docierają do nas informacje dobrane na podstawie wieku, płci, ale też poglądów politycznych, czy stanu zdrowia.
Z jednej strony to bardzo wygodne, z drugiej – może być zgubne.
Algorytmy dobrze wiedzą jakie treści wywołują w nas największe emocje i właśnie tego typu posty będą nam podpowiadać. Warto mieć tego świadomość i nie brać za pewnik, że treści, które do nas docierają są wiarygodne. O weryfikację ich prawdziwości musimy niestety zadbać sami.
2. Korzystaj wyłącznie ze sprawdzonych źródeł
Pamiętaj, aby weryfikować autorów, datę publikacji, czy źródła danych. Nie ufaj treściom opublikowanym anonimowo, bez odnośników do badań/raportów czy z podejrzanych stron internetowych.
3. Sprawdzaj profile publikujące treści
Zdarza się, że nowe profile z niewielką liczbą znajomych/obserwujących założone niedawno, zostały stworzone typowo w celach rozpowszechniania propagandy. Warto więc weryfikować, kiedy osoba publikująca treści założyła swój profil w mediach społecznościowych.
Przy okazji weryfikowania autentyczności profili warto też zwrócić uwagę na publikowanie treści przez ten sam profil w wielu miejscach. Bardzo prawdopodobne, że jest to po prostu bot, który automatycznie rozpowszechnia treści w Internecie na szeroką skalę.
4. Pamiętaj, że krzykliwy tytuł i sensacyjne treści wzbudzają więcej emocji
Emocje (tak samo negatywne i pozytywne), mogą powodować, że pod treściami pojawia się więcej reakcji. Emocjonalny charakter materiarów często wpływa na ich zasięgi przez to, że takie treści są po prostu cześciej udostępniane.
Nie daj się zwieźć pozorom. To, że dany materiał jest często udostępniany wcale nie musi oznaczać, że jest wiarygodny.
Warto przy okazji pamiętać, że emocjonalność nie kryje się wyłącznie w treści. Dotyczy to również fotografii.
5. Zwróc uwagę na błędy i kalki językowe
Oczywiste błędy ortograficzne i językowe mogą wynikać z automatycznego tłumaczenia.
6. Czytaj komenatrze pod postem
Niestety często zdarza się, że komentujący są zwolennikami udostępnionej informacji wypowiadając się przy tym bardzo emocjonalnie. Mimo to warto czytać komentarze, ponieważ może okazać się, że ktoś zdementuje przytoczoną treść lub wręcz przeciwnie – potwierdzi jej prawdziwość konkretnymi danymi.
7. Korzystaj z serwisów fact-checkingowych
Media społecznościowe i fora są miejscem, które bardzo ułatwiają wręcz wiralowe udostępnianie nieprawdziwych informacji.
Całe szczęście mamy dostęp do serwisów, które zajmują się sprawdzaniem autentyczności newsów krążących po sieci.
Należą do nich:
- Poynter
- CNN Fact Checking
- TruthOrFiction
- PolitiFact
- Snopes
- NWACC Library
8. Zgłaszaj podejrzane profile w social media
Jeśli zauważysz w sieci profil rozsiewający fałszywe informacje, zgłoś jego posty i konto platformie, na której działa. Tylko w ten sposób możemy zatrzymać eskalację problemu.
9. Nie czytaj tylko nagłówków
Wielu mediom bardzo dobrze znana jest technika chwytliwych nagłówków dla przyciągnięcia uwagi. Przeczytanie nagłówka czy nawet sensacyjnego leadu to zdecydowanie za mało, by wiedzieć o czym jest tekst.
Poza tym, mówiąc o czytaniu całych artykułów warto wspomnieć o jeszcze jednej istotnej kwestii. Dużo lepiej jest szukać dłuższych tekstów, które bardziej zgłębiają temat i analizują problem w szerszym kontekście.
[Webinar] – jak rozpoznać fake newsy?
Mówiąc o demaskowaniu fałszywych informacji warto wspomnieć o darmowym szkoleniu online, podczas którego dowiesz się, jak rozpoznawać szkodliwą propagandę.
Kiedy: Warsztat odbędzie się odbędzie się 9 marca 2022 roku o godzinie 19:00.
Gdzie: Nie musisz ruszać się z domu, by wziąc udział w wydarzeniu. Warsztat odbędzie się zdalnie jako transmisja na żywo na Facebooku.
Kto: Organizatorami wydarzenia są: Wojownicy Klawiatury, Polska Fundacja Im. Roberta Schumana orazFundacja Centrum im. prof. Bronisława Geremka.
Szczegółowe informacje znajdziesz na stronie wydarzenia – Jak rozpoznać fake-newsy Putina? | Szkolenie online.
Co możemy zrobić by wesprzeć Ukrainę?
Oprócz walki z dezinformacją, w tej trudnej sytuacji, jest jeszcze inny aspekt, którego nie sposób ominąć. Chodzi o wszelkiego rodzaju wsparcie na rzecz Ukrainy.
Trzeba powiedzieć o tym głośno – Polacy wzorowo zdają egzamin z sąsiedzkiej solidarności.
W ostatnich dniach chęć pomocy jest na niewyobrażalnie wysokim poziomie. W ekspresowym tempie zapełniają się zbiórki żywności czy ubrań dla uchodźców wojennych, codziennie zapełniane są setki samochodów i mieszkań, organizowane są również pomoce i zbiórki dla zwierząt z Ukrainy.
Sami odczuwamy potrzebę wsparcia mając nadzieję, że nasze działania, choć w niewielkim stopniu, mogą okazać się realną pomocą na rzecz potrzebujących.
Działamy jak możemy, dlatego w ostatnim czasie jako Brand24:
- Zapewniliśmy darmowy dostęp do monitoringu mediów kilkudziesięciu organizacjom zajmujących się walką z dezinformacją oraz koordynujących pomoc dla Ukrainy.
- Stworzyliśmy wspomniany już wcześniej profil Demaskujemy dezinformację do identyfikacji i zgłaszania propagandowych botów i trolli internetowych. Dzięki temu każdy z nas może pomóc zgłaszając profile siejące dezinformację! Im więcej kont szerzących propagandę zgłosimy, tym szybsza będzie reakcja platformy na blokowanie profili.
- Wsparliśmy projekt związany z pomocą dla zwierząt uchodźców. Akcja dotyczy zwierząt, które zostały w Ukrainie oraz tych, które przekroczyły granicę ze swoimi właścicielami.
Jeśli chcesz wesprzec zwierzaki zajrzyj na: https://dlazwierzatwukrainie.pl/
- Zebraliśmy 30 kg pluszaków i ubrań, które trafiły do potrzebujących.
- Współtworzymy projekt Zgłoś trolla, który podobnie jak wspomniany już profil na Twitterze, ma na celu demaskowanie fałszywych treści. Mechanizm jest prosty – wystarczy wkleić link do podrzejanej treści lub profilu i przesłać go do nas, a nasi analitycy zajmą się jego weryfikacją.
- Będąc pod wrażeniem postawy zaangażowanych Polaków w pomoc Ukrainie postawiliśmy stronę thankyoupoland.com, która gromadzi wzmianki z całego świata z podziękowaniami i wyrazami uznania dla Polski za okazane wsparcie Ukrainie.
Na tym nie poprzestaniemy i w planach są dalsze inicjatywy, o czym będziemy informować na bieżąco.
Podsumowanie
Mamy nadzieję, że zarówno znajomość zasad ułatwiających wykrywanie zmanipulowanych treści w połączeniu z poczynionymi działaniami na rzecz walki z fake newsami będą mieć realny wpływ na powstrzymanie dezinformacji. Wspólnymi siłami możemy więcej i każdy z nas może dołożyć swoją cegiełkę zgłaszając regularnie szkodliwe profile poprzez nasz profil Demaskujemy Dezinformację lub inne pokrewne.
Ktoś właśnie mówi o Tobie w Internecie